Molenechos's Homepage Molenechos.org

Baardegem (Aalst), Vlaanderen, Oost-Vlaanderen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Eerdegemmolen, Molen Fies
Ligging
Eerdegemstraat 67
9310 Baardegem (Aalst)
Eerdegem
grens met Wieze en Moorsel
kadasterperceel B 12
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
Gebouwd
voor 1582 / 1646
Verdwenen
1582, oorlog / 1891, sloop
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
4485
© De molenaarshoeve. Foto: Kris Vandevorst, Agentschap Onroerend Erfgoed, 01.10.2008

Beschrijving / geschiedenis

De Eerdegemmolen was een houten korenwindmolen op Eerdegem (Eerdegemstraat 67), aan de grens met Wieze en Moorsel. Hij werd in 1582 tijdens de godsdiensttroebelen vernield. Op 17 februari 1646 werd octrooi verleend voor de opbouw van een nieuwe korenwindmolen.

Notaris Fernandus Emanuël Cammaert uit Bornem hield in 1781 drie zitdagen, van acht tot acht dagen, ten huize van Joannes de Hauwere in de Herberg De Rooze te Lebbeke, om openbaar te verkopen, met den palmslag en het stellen van verdieren, aan de meestbiedende: "eenen schoonen wel gestaen en gelegen Graen-Wind-Molen, met het huis, schuur, stallinge, hof en grond daer medegaende, gelegen binnen Baerdegem, genaemd den Eerdegem-Molen", [...] te samen in pacht bij de Weduwe van Pieter Fies aldaar. Eerste zitdag: dinsdag 4 december 1781; "tweede 11.12, alswanneer men den Palmslag zal geven, en den derden tot het finael Verblyf op de 18. dito, telkens ten twee uren naer middag. De Conditien berusten onder den voorzeyden Notaris Cammaert tot Bornhem en ten huyze van den zelven Joannes de Hauwere in de Rooze tot Lebbeke" (Gazette van Gend, 29 november 1781).

Op maandag 24 juni 1782 gebeurde de openbare verkoop van een graanwindmolen, genoemd de Eerdegemmolen gelegen binnen "Baerdegem in Braband op de Limiten van Vlaenderen" (Gazette van Gend, 17 juni 1782).

Door de meier van Lebbeke werd in de herberg “de Fesante” aan de nieuwe kasseiweg binnen Lebbeke op 10 maart 1789 openbaar verkocht: "een Graen Wind-Molen, genaemd den Eerdegem Molen, met het huis, de schuur en de voordere edificiën, gestaan op 60 roeden grond binnen de parochie Baardegem, tegen (= dichtbij de grens met) Lebbeke. Vrij op 20 augustus 1789 (Gazette van Gend, 2 en 5 maart 1789).

Uit het proces-verbaal van afpaling van Baardegem uit 1815: "il existe deux moulins dans la commune à moudre grain, et l'expert n'a pu s'en procurer les baux pour fixer son évaluation. Il a considéré qu'ils pourraient être assimilés, tant à cause de leur construction que de leur situation, aux autres moulins des communes voisines".

Opeenvolgende eigenaars-molenaars:
- tot 1781: Petrus Fies (°Erpe 1715 - +Baardegem 1781), gehuwd met Catharina Verhavert (Baardegem, 1720-1786)
- 1781: zoon Wilhelmus Fies sr. (Baardegem, 1760-1841), gehuwd met Joanna Maria Van Langenhove (Baardegem, 1765-1829)
- 1841: zoon Wilhelmus Fies jr. (Baardegem, 1799-1880)
- 1880: neef Joannes-Lodewijk Fies (°Opwijk 1840 - +Baardegem 1918), gehuwd met Maria Theresia Moens (°Moorsel 1854 - +Baardegem 1923)

In 1891 werd de staakmolen gesloopt. Er werd verder mechanisch gemalen.

De molenaarshoeve bestaat nog.
Bouwkundige beschrijving van de molenaarshoeve (Agentschap Onroerend Erfgoed)
Het is een gesloten hoeve. met gebouwen gegroepeerd rondom een rechthoekige geplaveide binnenkoer. Het is een dubbelhuis van één bouwlaag en vijf traveeën onder mansardedak (kunstleien). Gecementeerde verankerde lijstgevel. Rechthoekig beluikte vensters met vlakke omlijstingen van arduin. Deur met bovenlicht in vlakke omlijsting van arduin op neuten en met geprofileerde druiplijst waarboven een gevelsteen gedateerd 1803. Vernieuwde kroonlijst op modillons; nieuwe rechth. mansardevensters, voorheen zadeldak.
Bakstenen haakse dienstgebouwen onder zadeldaken (Vlaamse pannen); gedateerd 1854 op sluitsteen van rondboogpoort in linker gebouw. Twee kleine stalgebouwen onder zadeldaken (mechanische pannen) De gebouwen zijn opgenomen op de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Er was eveneens een molenhuis rechtover de molen, aan de overzijde van de Eerdegemstraat. Deze werd afgebroken begin de jaren 1980. In deze woning bevonden zich oude balken waarin namen gekerfd stonden van vroegere molenaars. Mogelijk vormde deze woning wel het oudste molenhuis. Bij de sloop van de molen in 1891 werden panelen verkocht.

In de buurt stond een remise waarin molenwanden waren verwerkt. Deze panelen waren belegd met eikenhouten schalies. Dicht bij de molen bevond zich de herberg 't Molenhuis. Aan de ingang lag een halve molensteen, die later in het bezit kwam van Herman Crabbe. Hij verstrekte deze gegevens, naar een getuigenis van zijn grootvader (°1878) die 100 meter westwaarts van de molenplek woonde.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

"Gazette van Gend" van 29 november 1781; 17 juni 1782.
"Gazette van Gend", 2 en 5 maart 1789.
De Potter F.-Broeckaert J., Geschiedenis van de gemeente der provincie Oost-Vlaanderen, Gent (1895), reeks V.
D'Huyvetter C., de Longie B. & Eeman M. m.m.v. Linters A., "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5N1 (A-G)", Brussel - Gent, 1978.
H. Crabbe, "Moord op de molen te Baardegem (1582)", Heemkundige Kring De Faluintjes, III, 1990, 3, p. 84-91
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1996.
J. Van Overstraeten, "De molens van Baardegem", in: De Galm (weekblad, Asse), nr. 9, 01.03.1947, p. 2.
Mailbericht Herman Crabbe-Spinoy, 12.09.2013. Getuigenis van zijn grootvader (°1878) die 100 meter westwaarts van de molenplek woonde, langs de Terhaegenloop (destijds grensbeek tussen Vlaanderen en Brabant).

Volksvehalen
L. Pauwels, "Sagenonderzoek ten oosten van Aalst en in Noord-West-Brabant", Leuven, 1969 (licentiaatsverhandeling), deel 1, p. 79-80, 106, 593-594; deel 2, p. 504, 512.
A. Roeck & L. Marquet, "Belgische sagen en legenden", Antwerpen, 1980, p. 128
B. Van Den Broeck, "Sagenverzameling uit de streek van Opwijk", Eigen Schoon en de Brabander, 1973, 3-4, p. 161-162.
Lieven Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de Kuststreek tot het Maasland", Molenecho's, XX, 1992, 3-4, p. 174-176, 219.