De Wijngaard(molen) was aanvankelijk een houten en later een stenen graanwindmolen op de Begijnenvest, op de hoek van het Koning Albert I-park en de Oostmeers. De molen stond tussen de watermolen van François Vander Elst en de spoorlijn Brugge-Gent.

De benaming Wijngaerdmolen ("Den wijngaert Muelene" in de Zestendeelen) heeft te maken met zijn ligging. Wijngaard betekent o.m. een laag gelegen stuk weiland omsloten door grachten. Dergelijke weilanden bevonden zich langs de Begijnenvest binnen de stad en werden gebruikt als blekerijvelden door het Sint-Juliaanshospitaal.

We vinden hem terug op de plannen van Marcus Gerards (1562) en Jacob van Deventer (1568-1575) als de enige molen tussen de Boeveriepoort en de Katelijnepoort.

In het Onze-Lieve-Vrouwzestendeel van 1580 wordt hij vermeld als "Den muelene an 't Speyken ghenaemt Den Wyngaert Muelene" en was hij dan in het bezit van Arnout Plasschaert.

De staakmolen werd in de 18de eeuw gesloopt en vervangen door een stenen stellingmolen. In 1826 werd hij getroffen door een blikseminslag waarbij pachter Carolus De Coninck de dood vond. Zijn weduwe en zijn kinderen kregen toestemming van de stad Brugge om van huis tot huis rond te gaan om steun te vragen voor het herstel van de molen. De nieuwe molen werd gebouwd als een stenen stellingmolen.

Bij de inhuldiging van de eerste spoorlijn te Brugge op 15 augustus 1838 verhuurde de molenaar de wal en de gaanderij van zijn molen, aangezien van op die plaats de plechtigheid zeer goed zou kunnen worden gevolgd. In de "Standaerd van Vlaenderen" van 8 augustus 1838 verscheen hierover de volgende aankondiging:
"C. De Coninck en N. Pick hebben d'heer kenbaer te maeken dat aengezien de Gaendery en den Wal van hunnen Molen staende op het Speytje twee der bekwaemste plaetsen zyn om de plegtigheden der opening van den Yzerweg te zien, zy die zelve in staet gesteld hebben om het publyk al daer te ontfangen. Men kan op der zelven den stoet zien van aen Steenbrugghe en daer dien het zo naeby de statieplaets is zal der zeker daer maer traegzaem voorbygaen, dus dat men zeer wel en gemakkelyk het luysterlyk gevolg des Konings zal kunnen aenschouwen, ook ziet men er de statieplaets en al wat op dezelve verrigt zal worden.
De Gaendery groot omtrent 4500 voeten in het ronde is behoorlyk verzekerd en door des kundige nauwkeurig onderzogt en bekwaem gevonden om een groot getal personen te dragen, die nogtans om het gedrang te vermyden bepaeld zal wezen.
Men zal aldaer stoelen en banken ter beschikking vinden, en ook verscheyde soorten van dranken kunnen bekomen. De pryzen zyn bepaeld voor de Gaendery op 1 fr. en van den Wal op 50 centiem. De kaerten zyn te bekomen op den gezegden molen en in d'estaminet "d'Harmonie" bewoond door d'heer De Jode op de Beurze".

Eigenaars vanaf 1830:
- voor 1834, eigenaar: Rabaut Karel, rentenier te Brugge
- 1839, verkoop: Van Troostenberghe-Carrijn Pieter, de weduwe, eigenares te Brugge
- 16.04.1857, erfenis: Delescluze-Van Troostenberghe Louis, houthandelaar en schepen te Brugge (overlijden van de weduwe Carrijn van Pieter Van Troostenberghe)
- 12.01.1858, erfenis: Declescluze-Van Troostenberghe Louis, de weduwe, te Brugge (overlijden van Louis Declescluze)
- 15.05.1866, verkoop: Domeinen van de Staat (voor afbraak, onderhandse akte)

De molen was rond 1860 in het bezit van Louis Delescluze-Van Troostenberghe, houthandelaar en schepen te Brugge. Hij bezat eveneens molen Het Oudekot te Brugge. Molen De Wijngaerd stond zeer dicht bij de spoorweg naar Gent. Wanneer de Dienst der Spoorwegen in 1866 besloot in de omgeving van deze molen de spoorlijn uit te breiden (huidige Koning Albertlaan), dienden de erfgenamen van Louis Declescluze (+12.01.1858) de Wijngaerd op 15 mei 1866 aan de Belgische Staat te verkopen.

De molen werd nog in hetzelfde jaar 1866 gesloopt. Van de molen bestaat een tekening van F. Stroobandt uit het midden van de 19de eeuw. We zien er links een ronde stenen stellingmolen, in het midden een octrooihuisje en op de achtergrond de Sint-Salvators- en Onze-Lieve-Vrouwekerk.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Kadaster Brugge, Kadastrale legger 209 en 212.
Stadsarchief Brugge, Register der Zestendelen", Onze-Lieve-Vrouwzestendeel, 4e cirkel, f° 334 (1580-1796).

Uitgegeven bronnen
L. Gilliodts-Van Severen, "Les registres des "Zestendeelen" ou la cadastre de la ville de Bruges de l'année 1580". Brugge 1894, p. 154.
Gemeenteblad van Brugge, 1855-1856, "Rapport Goddyn", p. 540.
Standaerd van Vlaenderen, 8 augustus 1838 (verslag over de verhuring van de wal en de gaanderij bij de inhuldiging van de eerste sporoweg te Brugge)

Werken
K. De Flou, Woordenboek der Toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914-1938.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.
J.A. Rau & J. D’hondt, De Brugse parochies. 2. Het leven in Sint-Salvator, Sint-Jacobs, Sint-Gillis,Brugge, 1988, p. 11, 13, 16, 17.
Jaak A. Rau & Jan D'hondt, "Een eeuw Brugge. Deel 1: 1800-1900", Brugge, Marc Vande Wiele, 2001.
Guillaume Michiels, Iconografie der stad Brugge, III, Brugge, 1968, p. 174 Marc Ryckaert, "Historische Stedenatlas van België", Brussel, 1991.
Chris Weymeis, "Brugge. Van Academiestraat tot Zwijnstraat. Geschiedenis van de straten in de binnenstad. Deel 2: E-I", Gent, Tempus, 2012, p. 15.