De Watermolen ter Speye of Watermolen aan de Dampoort was een watermolen met onderslagrad aan de Dampoortsluizen, meer bepaald bij de verdwenen Sint-Lenaarts- of Dudzelepoort. Aanvankelijk was het een graanmolen, die later werd uitgebreid met een oliemolen, zodat een dubbelmolen ontstond.

De watermolen werd voor 1291 gebouwd en was in het bezit van de stad Brugge. De stad liet in dat jaar werkzaamheden uitvoeren.

De watermolen werd in 1299 in de stadrekeningen als lokalisatiemiddel gebruikt.

Het Sint-Janshospitaal van Brugge ontving, op onregelmatige basis, inkomsten van de watermolen van 1311 tot 1327.

Door een oorkonde van 1360 komen we te weten dat de watermolen verdwenen is. Er volgde een heropbouw.

In het Stadsarchief Brugge wordt een prachtig plan uit ca. 1460 van het sluizencomplex in het Dampoortkwartier bewaard, waarop we de dubbelmolen zien afgebeeld, met de stampers en de heien van de oliemolen en de maalstoel van de korenmolen.

We zien de molen niet meer aangeduid op de plannen van Marcus Gerards (1562) en Jacob van Deventer (1558-1575) en ook niet in de Zestendelen vanaf 1580.

Lieven DENEWET

Archieven
Stadsarchief Brugge, Stadsrekening 1291, f° 25b, post 26 en 27 (uitgave p. 280, regel 16 en 17)
Stadsarchief Brugge, Stadsrekening 1299, f° 19, post 16 (uitgave p. 705, regel 7)
Stadsarchief Brugge, Stadsrekening 1299, f° 20, post 4 (uitgave p. 706, regel 13).
Stadsarchief Brugge, Kaarten en plannen, anoniem plan uit 1460 van het Dampoortkwartier., gekleurde pentekening op papier.
Archief OCMW Brugge, Charter Sint-Janshospitaal Brugge, 1350, nr. 598.

Werken
Jaak A. Rau & Jan D'hondt, Een eeuw Brugge. Deel 1: 1800-1900, Brugge, Marc Vande Wiele, 2001.
Guillaume Michiels, Iconografie der stad Brugge, III, Brugge, 1968.
Marc Ryckaert, Historische Stedenatlas van België, Brussel, 1991.
M. Coornaert, Watermolens en hilteweren in West-Vlaanderen, Jaarboek van de Geschied- en heemkundige kring De Gaverstreke, 1980, p. 45-53.