De Stenen Molen van Zwevegem, ook wel de Klockemolen genoemd, is een stenen stellingmolen aan de westzijde van de Avelgemstraat (nr. 60).
Hij werd gebouwd als een koren- en oliemolen in 1798 zoals in het metselwerk van de kuip is aangegeven.
We vinden de molen aangeduid op: - Atlas der Buutwegen (ca. 1844) met het rond grondoppervlak van een stenen molen - Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Steen Molen" - Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) met het rond grondoppervlak van een stenen molen.
De bouwheren in 1798 waren Jan De Kimpe en Jan Ferdinand De Bal, dokter in Zwevegem. In de kadastrale legger van Zwevegem van 1801 worden zij als eigenaars vermeld. De molen was toen nog niet belastbaar wegens zijn te recente oprichting. De oprichters maakten gebruik van de vriheid die de Franse revolutie verleende om zonder toelasting van plaatselijke heren molens te bouwen. Vroeger, voor de Franse Tijd, was dat onmogelijk.
Jan Ferdinand De Bal overleed in Zwevegem op 27 augustus 1814. Zijn erfgenamen vekochten hun deel in de Stenen Molen aan de De Kimpes, want Fredericus De Kimpe, gemeenteontvanger in Zwevegem, was in 1836 de eigenaar. Deze Fredericus had ook de Molen te Perre van Sint-Denijs in zijn bezit (zie aldaar). Bij zijn overlijden op 11 augustus 1844, op 47-jarige leeftijd, stond hij bekend als olieslager en molenaar. Zijn dochter Silvie Euphrasie, geboren in Zwevegem op 1 december 1843, erfde onder meer de Stenen Molen. Ze huwde op 11 april 1872 met Honoré Désiré Vancauwenberghe, een 28-jarige dokter van Anzegem. En zo kwam de molen voor lange tijd in handen van de familie Vancauwenberghe.
In die tijd woonde en werkte een zekere Yserbyt op de molen, maar die dronk al te graag een glaasje, zodat hij het er niet kon bolwerken en de molen moest verlaten. Hij werd opgevolgd door Benedictus Lambrecht, geboren in Lendelede op 10 juni 1805 en verwant aan de molenaars van de Molen te Malgré in Heestert en de Knokmolen in Zwevegem. Hij was van zeker 27 juni 1841 tot na 9 mei 1852 molenaar op de Sloufe in Otegem (zie aldaar). Op 30 september 1853 is hij geregistreerd als olieslager in Zwevegem, eerst op de Knokmolen en later naar de grotere Stenen Molen. Benedictus Lambrecht overleed op 20 april 1861 in zijn woning, wijk Knokke. Zijn weduwe Rosalia Kindts gebruikte eind 1880 de Stenen Molen. Ze was "koopvrouw in meststoffen en molenaarster", maar feitelijk was zoon Victor de molenaar (geboren in Otegem op 9 mei 1852). De andere zoon, Emile Aloysius, was herbergier.
Eind 1890 stond de Stenen Molen op naam van Emilie Louis Lambrecht, geboren in Otegem op 26 september 1850 en overleden in Zwevegem op 6 december 1900. Broer Victor en zus Eulalie zetten de activiteiten verder. De moeder was ondertussen overleden (26 februari 1895). Toch werd het bedrijf in 1898 nog naar haar genoemd, want we vinden het terug als "Weduwe en Kinders Lambrecht" in "De Gulden Spore, katholijk Zondagblad van Kortrijk" van zondag 13 november 1898. In dat nummer verscheen de aankondiging van de hulde van molenaar Jean Vandevelde: " Op Zondag 20 November aanstaande, om 3 uren stip namiddag, zal Jean Vandevelde, rees 50 jaren mulder en 36 jaren in dienst bij de Weduwe en Kinders Lambrecht, stoetsgewijze ingehaald worden van de statie tot op het gehucht den 'Steenen Molen". De feest zal aangekondigd worden door trommel en fluit en het geschut der kanonnen; alle de huizen der straten zullen bevlagd zijn; 's avonds groote verlichting en fakkeltocht." En in "De Gulden Spore" van zondag 27 november 1898 verscheen over het feest nog een uitgebreid veslag: "Zondag laatst was gansch de gemeente in feest ter gelegenheid der plechtige inhaling van Jan Vandevelde, reeds 36 jaren in dienst bij de Wwe en kinders Lambrecht. Geheel het dorp was met vlaggen bespannen. Een groote stoet, bestaande uit ruiters en rijtuigen, heeft den getrouwen dienstknecht tot aan de statie gaan verwelkomen enhem prachtgie ruikers aangeboden. Van daar heeft men hem geleid tot bij Emiel Lambrecht, waar een lekker noenmaal hem verwachte. Toen men aan zijn huis kwam, was zijn rijtuig opgevuld met bloemen enr uikers. Eere en dank aan al de ruiters die aan den stoel deel genomen hebben, maar bijzonderlijk aan M. Leon Nekaert, die zijn beste rijtuig gebruikt heeft om den jubilaris te voeren. Al de herbergen hebben van deze feeste genoten en wel verkocht. De ruiters hebben zich ook bijzonderlijk verzet aan hun avondmaal. Er is niets van overgebleven!"
Jan Vandevelde was bij de Lambrechts op de Stenen Molen begonnen rond 1862, ter vervanging van Benedictus Lambrecht die het jaar voordien was overleden. Het is ons niet bekend op welke molen Jan voordien gewerkt had. Hij bleef op de Stenen Molen tot aan zijn dood op 19 februari 1902.
Na de Lambrechts stond de Stenen Molen een tijdje stil. De familie Dumortier, die op de naburige houten molen woonde, heeft in die periode kortstondig ook de Stenen Molen gepacht, maar heeft die wegens de complexiteit of de slechte staat van het draaiende werk nogal snel weer verlaten en zich beperkt tot Mortiers molen.
Nadien kwam François Vercleyen naar de Stenen Molen, een telg van een molenaarsfamilie. François Vercleyen kwam hier samen met zijn zus Marie Leonie het molenhuis bewonen op 12 oktober 1909 (officiële datum). "Sootie de Mulder", zoals hij in Zwevegem werd genoemd, werd geboren in Zegelsem op 10 oktber 1852. Hij was een zoon van Charles en Rosalie Detimmerman en een broer van Isidoor Vercleyen van de Hoogmolen in Aalbeke. Ze waren jong wees geworden en werden uitbesteed bij boeren. François kwam in oktober 1909 van de Plaatsemolen van Anzegem. In het begin werd hij geholpen door Karel, een zoon van Isidoor Vercleyen, maar die hield het in Zwevegem niet lang vol en vestigde zich op 30 januari 1911 in Beselare.
Frans Vercleyen heeft nooit met de voorhanden zijnde stoommachine gewerkt. Die was niet erg praktisch en zeker niet meer toen de elektriciteit opkwam: men moest urenlang stoken voordat de stoommchine op temperatuur was en kon beginnen werken. En als ondertussen de wind opstak, was al dat werk voor niets geweest. Vercleyen heeft het slagwerk met de drie laden (persen) uitgebroken, alsook de pletstenen onde de gaanderij. Hij werkte op de Stenen Molen tot hij en Marie Leonie op 11 januari 1927 naar Sint-Kornelis-Horebeke verhuisden om er hun laatste levensjaren rustig door te brengen. "Soo" was toen al 75 jaar oud. De molen was op dat ogenblik nog altijd eigendom van de familie Vancauwenberghe die heel wat gronden in de buurt in haar bezit had.
François Vercleyen werd opgevolgd door Gustaaf Derycke, geboren in Anzegem op 19 januari 1875, die eveneens van de Plaatsemolen van Anzegem kwam. Voordien had hij ook al gewerkt op de staakmolen De Zwijnesteert in Anzegem en op de Stenen Molen in Tiegem. Hij nam zijn intrek in het hoevetje dat gelegen was tegenover de Stenen Molen, daar waar de Leopoldstraat in de Avelgemstraat uitkomt. De familie Derycke, die tien kinderen telde, kwam naar Zwevegem wonen met kerstmis 1926. Een deel van het gezin bleef in Anzegem op de ouderlijke molen en een ander deel verbleef in Zwevegem. Gustaaf droeg zijn molen in Anzegem pas officieel over aan zijn oudste zoon, Leonard, bij diens huwelijk in 1928. Vader en moeder stonden daarom een tijdlang in een verschillende plaats ingeschreven: Gustaaf tot oktober 1928 in Anzegem (hoewel hij eigenlijk al in Zwevegem woonde) en zijn vrouw, Julie Mathilde Vervaeke, in Zwevegem sinds 5 januari 1927.
Bij zijn aankomst eind 1926 stond de stoommachine nog in het aanbouwsel aan de molen, maar ze was buiten dienst. Gustaaf Derycke liet ze uitbreken: in 1928 was ze verdwenen. Hij installeerde al snel een elektrische motor onder de gaanderij die werd aangesloten op de aandrijvingsas van de vroegere stoommachine. De molen kon voortaan ofwel met de wind ofwel met elektriciteit werken: graan malen, bloem maken, lijnmeel maken met de pletstenen en haver "cylinderen". Gustaaf Derycke brak in 1929-'30 ook de hoge ronde bakstenen schoorsteen af, evenals het bijgebouwtje waarin de stoomlmachine zich bevond. We kunnen de schoorsteen nog terugvinden op oude prentkaarten. Een open "karrekot", dat voor en tegen dat bijgebouwtje stond, bleef staan tot in de jaren 1950. De vangstok werd in het begin van de jaren 1930 al verwijderd.
Het hoevetje Derycke brandde uit in 1933. Terwijl de molen nog in volle zeil stond, hielp heel de buurt mee om de brand met emmers water te blussen.
Gustaaf Derycke bleef molenaar op de Stenen Molen tot in 1945. Dan volgden zijn zonen Aloïs en Camiel hem op, respectievelijk geboren in Anzegem op 11 februari 1907 en in Tiegem op 11 april 1919. Ze maalden nog met windkracht tot in 1949 en mechanisch tot in 1959.
Toen Gustaaf Derycke begin 1927 op de molen kwam, was er nog één houten pesterlroede. De andere was al in 1909 vevangen door een geklninknagelde Verhaegheroede. Dit blijkt uit een rekening van deze molenroedefabrikant uit Ruddervoorde, waarin hij de "Steenen Molen te Sweveghem" als referentie aangeeft. Een of twee jaar na zijn aankomst liet de molenaar de tweede Verhaegheroede plaatsen. Rond 1935 werd één roede verdekkerd door de molenaar zelf, die de technische uitleg had gevonden in het toen populaire vaktijdschrift "De Belgische Molenaar". Molenmaker Karel Adams uit Kruishoutem verdekkerde de andere roede. Volgens Aloïs en Camiel Derycke werd de Stenen Molen even voor Mortiers molen verdekkerd. Later hebben ze verdekkering geschilderd in strepen, als een zebra.
De Deryckes waren zeer trots op hun molen en onderhielden hem van buiten met de grootste zorg. Om de twee jaar werd de romp gekalkt. Men plaatste daarvoor geen stelling, zoals dat nu het geval is, maar het hekwerk van de wieken werd als stelling gebruikt.
In de beruchte storm van 14 november 1940, die tientallen molens vernielde, begon ook de Stenen Molen averechts te draaien. Zoon Aloïs wou een stukgeslagen kruiketting herstellen, waarbij hij verrast werd door een ruk van de staart op de ketting. Een vingernagel raakte geplet tussen twee schakels, maar Aloïs slaagde er niettemin in de molen uit de wind te kruien en het wiekenkruis stil en tenslotte vast te leggen. Die totaal onverwachte storm was in de vroege nacht komen opsteken uit het zuidwesten, nadat de wind de avond voordien was doodgegaan in het oosten en vrijwel alle molens dus nog naar het oosten stonden gekeerd. De molenvang werkt niet goed in omgekeerde draairichting en de meeste molenaars legden nooit een stormketting aan. Wie te laat de opkomende storm had gezien, zat met de gebroken potten, zoals bij de Knokmolen van Ruiselede, waar het achteruitdraaiende wiekenkruis uitkantelde en halfweg de molenromp bleef hangen. In die stormnacht was Omer Dumortier van de naburige Mortiersmolen komen spioneren en hield zich schuil achter een hoge haag van het bakkerijhuis op de hoek met de Avelgemstraat, om te zien hoe zijn concurrent de storm zou overleven.
In 1945 brak brand uit in de Stenen Molen. Brand in een stenen molen wordt heel vlug een ramp, omdat de molenkuip dienst doet als schoorsteen waarin het ontstane vuur snel aanwakkert. Op een bepaald moment bestond er groot gevaar dat heel het binnenwerk vernield zou worden. Dank zij de snelle ingreep van de brandweer liep alles gelukkig zonder veel erg af en het belangrijkste was dat de kap gespaard bleef. De kap van de Stenen Molen is van hout en beslagen met zacht schalieberd waarop nog eikenhouten schalies waren genageld; alles samen een prachtige prooi voor het vuur. Maar ditmaal viel het mee. Alleen de vloeren waren wat beschadigd.
Na de dood van hun vader moderniseerden de zonen Derycke in snel tempo. Na 1945 braken ze de pletstenen uit - ze staan nu nog buiten voor de molen opgesteld - en ze plaatsten in 1948 een ciindermolen met vier passages. Hiervoor moest de vloer van de meelzolder worden verlaagd en was de galerij alleen nog te bereiken met een zestal treden. Ook werden alle molenstenen uit de steenzolder verwijderd. Eén koppel, namelijk de Franse stenen, werden opgesteld op de gelijkvloerse verdieping. Het was het laaste koppel dat - met de koningsspil - nog kon worden aangedreven door de wind, door middel van een aandrijfwiel met brede riem. Onder de gaanderij plaatsten ze een dieselmotor. In 1949, een jaar later, voegden ze nog twee passages toe aan de cilindermolen. Daarvoor moest nu ook de koningsspil wijken. Ze werd schuin afgezaagd op de derde zolder. Het koppel Franse stenen op de gelijkvloerse verdieping verdween tegelijkertijd en in de plaats kwam onder de gaanderij een hamermolen te staan. Ontdaan van geheel zijn ooit zo machtige draaiende werk had de Stenen Molen afgedaan als windmolen en was er nu alleen nog een mechanische maalderij in ondergebracht. Bi de restauratie van 1992-1994 werd het onderste deel van de koningsspil opnieuw aangebracht, maar niet op een manier dat ermee draaien mogelijk zal zijn.
Ondanks al die verandeirngen gingen de zaken niet goed meer op de molen. De mechanische maalderij bleef nog in werking tot in 1959, maar de laatste jaren was het werk almaar verder aftgenomen.
In 1959 werd de inboedel verkocht. Ook Mortiersmolen, die amper honderd meter verder ligt, draaide rond die tijd niet meer. Omer Dumortier, de laatste mulder, overleed in 1958. Camille Derycke ging werken bij Nova-molens in Moen en ook zijn broer Aloïs, die het langst op de Stenen Molen bleef, werkte daar enkele jaren. In die tijd verlieten heel wat oudere zelfstandigen hun beroep om als loontrekkende nog enkele jaren te gaan werken, wat een groot verschil uitmaakte voor hun later pensioen. Het molenbedrijf kon toen ook geen waardig inkomen meer verschaffen voor een gezin: het verschil tussen (het weindige) dat men nog kon verdienen met werken was te groot ten opzichte van de zware investering voor een molen en de werkingskosten die een molenbedrijf met zich meebracht. De Stenen Molen ging een zwarte periode tegemoet.
De molen was ondertussen op 23 december 1942 beschermd als monument. De familie Vancauwenberghe verkocht de molen in 1955 aan de Brusselse v.z.w., De Vrienden van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen uit Brussel. Deze vzw liet de molen in 1958 met subsidies van de overheid uitwendig herstellen. Bij die restauratie werden de resten van de verdekkering verwijderd en werden de afgedankte roeden van de molen van de molen van Werken, nadat ze geschilderd waren, ingebracht. Er kwamen weer traditionele windplanken. De molen zou echter nooit meer draaien. Hij kreeg een andere bestemming, zoals het organiseren van tentoonstellingen.
De bovengenoemde vzw schonk de molen in 1974 aan de gemeente Zwevegem op voorwaarde dat hij werd gerestaureerd en onderhouden (schenkingsakte van 13 maart 1974). Enige tijd stond hij erbij zonder wieken; die werden uitgehaald, grondig gereinigd en herschilderd. Toen de gemeente in 1980 onverwacht met koninklijk bezoek werd vereerd, werden de wieken in allerijl opgekleed weer in de askop gestoken, ter ere van de hoge gast. In 1980 werden dan voorlopige bedragen uitgekeerd voor dringende instandhoudingswerken ten belope van een half miljoen frank. De term gedeeltelijke ontmanteling was toen echter beter op zin plaats geweest. De spruit, de schoren en de stangen op de staart werden verwijderd en niet teruggeplaatst. De roeden werden uitgehaald, wat gereinigd en herschilderd en daarna zonder deskundigheid als blote roede in de gaten van de askop teruggeplaatst. De molenkap werd beslagen met menuiseritplaten. Van een hoogstnodige schilderbeurt kwam niets in huis. Amper twee jaaar na dat voorlopig herstel van de molenkap begonnen de platen al te barsten, te kraken en af te vallen; de kap kon nu verder wegrotten. Een half miljoen frank aan uitgaven, waar in elk geval niet de molen mee was gebaat.
In de vroege jaren 1980 stelde architect Paul Windels een dossier op om de molen maalvaardig te restaureren. Dit ontwerp van uiteindelijk 16 miljoen frank werd ondanks dat prijskaartje toch door de gemeenteraad goedgekeurd. De gemeente ging akkoord om haar aandeel van 20 procent in de totale som te betalen; het rijk zou 60 procent en de provincie de overige 20 procent geven, maar dat kwam er nooit door. Het gemeentebestuur nam toen het besluit om de werken in eigen regie uit te voeren, althans de eerste restauratiefase (het buitenwerk) ten belope van zes miljoen frank. De firma Cottenier uit Aalbeke werd met de restauratie belast. Begin 1990 startten de werkzaamheden. De kuip werd grondig gerestaureerd en kreeg een vrijwel volledig nieuwe en sierlijke kap. Ook de staart, spruitbalk en trekarmen werden vernieuw. De firma Derckx uit Wessem (NL) leverde nieuwe gelaste roeden. Ze werden geplaatst zonder goede opwigging. De roeden zijn bovendien te kort en hebben niet de typisch Vlaamse zeeg. (Meer gedetailleerde inlichtingen over de restaruatie zijn te vinden in Molenecho's, jg. 20, nr. 2, april-juni 1992). Deze restauratie werd voltooid in 1995 maar leverde geen maalvaardige molen op. De benedenruimte kreeg tijdelijk nieuwe functies als tentoonstellingsruimte in samenwerking met de vzw Molenhuis en als Oxfam-Wereldwinkel. Na enkele jaren stond de Stenen Molen weer leeg.
De gemeenteraad van Zwevegem gaf op 29 september 2014 groen licht om het dak van de Stenen Molen te herstellen. De molen had ernstig te lijden onder de voorjaarsstormen van 2014, zodat een herstelling van het dak zich opdrong. De werken werden geraamd op 31.383,77 euro. Er werd een onderhoudspremie (tot 80 procent) aangevraagd. Het ligt in de bedoeling om de molen helemaal te restaureren in 2017-2018. Een nieuwe storm van 8 februari 2016 zorgde voor nieuwe beschadiging. Stukken van de wieken belandden op straat. De brandweer poogde houtwerk te verwijderen, maar dat lukte niet door het stormweer. Uiteindelijk werd een deel van de Avelgemstraat afgesloten voor het verkeer. Net in maart 2016 was de uitvoering van de onderhoudswerken voorzien.
De Gemeenteraad van Zwevegem keurde in haar zitting van 26 februari 2018 het ontwerp, opgesteld door Erfgoed Advies Groen uit Montfoort (NL), goed voor het uitvoeren van restauratie- en hestellingswerken aan de Klockemolen van Zwevegem. Een aantal zaken vallen hier op: - de werken worden opgesplitst in vier delen, opeenvolgend: werken exterieur, interieur, exterieur en interieur. In de laatste fase wordt de molen weer maalvaardig gemaakt, o.m. door de aanbreng van ontbrekend binnenwerk. - de raming bedraagt telkens rond de 25 à 26.000 euro, met een totaal van 104.000 euro, exclusief BTW. Hierdoor kan 4 keer gebruik gemaakt worden van de eenvoudige standaardprocedure, waarbij maximaal 25.000 euro van de aanvaarde kostenraming in aanmerking komt voor de berekening van de premie. - telkens is er een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Vele aannemers en/of molenmakers zullen hierdoor uit de boot vallen.
De opdracht werd gegund aan Molenbouw Adriaens bv uit Weert (NL).
Op de gemeenteraad van Zwevegem van 25 januari 2021 werd eenparig goedkeuring verleend aan de opdracht en wijze van gunnen voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen. Naar aanleiding van de nieuwe reglementering binnen het agentschap onroerend erfgoed zijn de dossiers gewijzigd voor de Klockemolen. In de nieuwe regelgeving op de erfgoedpremies verhoogt het maximum bedrag van werken die recht hebben op een erfgoedpremie volgens de standaardprocedure van 25.000 euro tot maar liefst 250.000 euro. Je kan jaarlijks één erfgoedpremie voor onderhoudswerken aanvragen binnen een vijfjaarlijks budget van 500.000 euro. De vroegere restauratiedossiers worden gewijzigd naar ‘open oproepen’. Fase 3 en 4 van de restauratiewerken zal niet via 2 standaardprocedures lopen; het dossier wordt opgesplitst in 2 dossiers van 250.000 euro. Via de standaardprocedure bij Onroerend Erfgoed kunnen we 60% van het totale bedrag met een maximum van 250.000,00 euro ontvangen. 1 dossier dit jaar en 1 dossier volgend jaar. De resterende werken zullen dan in een derde dossier worden uitgewerkt worden, na een periode van 5 jaar. Er mag maximum op 5 jaar een bedrag van 500.000 euro worden aangevraagd via standaardprocedure. De ontwerper heeft de dossiers aangepast in het kader van deze nieuwe regelgeving. In het nieuwe dossier zijn onderstaande werken opgenomen: - Metselwerkherstel inclusief kaleien, binnen en buiten, boven de galerij. - Hiervoor zal uiteraard een veilige stelling gebouwd moeten worden. - Slopen van het plafond op de begane grond van de molen, zodat deze geïnspecteerd kan worden met het oog op een volgende premie-aanvraag. Dit om onaangename verrassingen bij een volgende ronde te voorkomen. - Herstellen en conserveren van de poutrellen van de maal- en steenzolder in de molen. - Herstellen en schilderen van alle kozijnen en ramen in de onderbouw en de molen. Deze werkzaamheden zijn dringend om verdere schade aan deze onderdelen te voorkomen. - De dag van de gaanderijdeur wordt weer open gemaakt en van een deur voorzien. - Schilderen van de ijzerwerken van de romp boven de gaanderij. Voor deze opdracht werd door de ontwerper Erfgoed Advies Groen een bestek opgemaakt, met een raming van 206.611,57 euro excl. btw of 250.000,00 euro incl. btw.Deze opdracht wordt gegund bij middel van openbare procedure.
TECHNISCHE BESCHRIJVING
Aanvankelijk was het een grondzeiler die in de tweede helft van de 19de eeuw hoger gemetseld werd. Door het opmetselen van de molen werd de kapring hoger maar ook kleiner, zodat de kap, gemaakt voor en passend op de grondzeiler, nu eigeniljk wat te groot is voor de molen. De kuip van de Stenen Molen loopt met deur- en venstergaten door tot op de grond, wat praktisch bewijst dat hij aanvankelijk een grondzeiler was.
De bakstenen meten 22 x 10 x 6 cm (10 lagen = 66 cm). De muren werden tot aan de stelling opgemetseld, waardoor een omgang van 2,30 meter binnenwerks ontstond. De omgang is afgedekt door tongewelfjes. De stenen galerij met de monumentale poort is geflankeerd door pilasters. De vensters zijn boven elkaar geplaatst. Deze vensterschikking wijst er trouwens op dat de molen oud is. Bij jongere stenen molens uit de tweede helft van de negentiende eeuw zijn de vensters doorgaans trapsgewijs aangebracht. Het risico op scheuren werd hierdoor verminderd.
Op de gelijkvloerse verdieping liggen twee merkwaardige zestiende-eeuwse grafzerken van priors van het voormalige klooster van Sion in Kortrijk, dat door de Fransen op 15 februari 1797 werd afgeschaft. Precies in die tijd werd de Stenen Molen van Zwevegem gebouwd. De bouwheren konden dus blijkbaar een aantal van die grafstenen bemachtigen, maar of ze altijd als vloermateriaal hebben gediend is n iet duidelijk.
De gebroken kap met wolfsdak was vroeger bedekt met eikenhouten schaliën. Het gevlucht bedraagt 24 meter. In de molenromp zijn twee korfboogingangen met geprofileerde waterlijst en korfboogvensters met eenvoudige waterlijst aangebracht.
Naar inrichting was de Stenen Molen aanvankelijk een gecombineerde koren- en oliemolen, met op de begane grond twee koppels pletstenen en een slagwerk met drie laden met stampers, om olie uit zaden te slaan. Er was ook een haverpletter die gevoed werd door een grote bak die vanop de meelzolder met haver werd gevuld.
Het koppel pletstenen dat diende om vooraf zaad (koolzaad, lijnzaad) te breken stond opgesteld rechts onder de gaanderij. Het koppel pletstenen dat middenin de molen draaide diende om de lijnkoeken te malen tot linmeel, dat enkele keren door een aparte builmolen werd geleid. De overslag werd telkens opnieuw gemalen onder de pletstenen.
Onder de gaanderij kon een grote hoeveelheid graan worden gestockeerd. Beneden, maar opgesteld in de hoogte op de grote balk die de koningsspil droeg, stond ook de graankuiser. De tarwe werd erin gegoten vanaf de meelzolder; de gereinigde tarwe werd dan van beneden in zakken naar de steenzolder opgetrokken.
Op het einde van de 19de eeuw plaatsten de molenaars, de Lambrechts, ten noordwesten van de molen nog een stoommachine in een kot, met een schoorsteen erbij. Met die machine kon heel het draaiende werk in de Stenen Molen worden aangedreven via een kamwiel onderaan de koningsspil of standaard. Om met de stoommachine het hele binnenwerk van de molen te kunnen doen draaien, moesten echter telkens enkele kammen uit het (stilstaande) vangwiel worden geslagen, zodat het kroonwiel vrij kon draaien. Deze techniek werd ook toegepast in de Molen ter Geest en te Zande in Deerlijk.
De eerste zolder lag op het niveau van de gaanderij (meelzolder) met twee toegangsdeuren. Hier bevonden zich de meelgoten en ook de opgehangen builmolen met zijn goten voor het maken van witte bloem.
Op de tweede verdieping of steenzolder lagen drie koppels stenen - waarvan één koppel Engelse stenen voor het malen van tarwe tot bloem - allemaal aangedreven door een groot sterrewiel met lantaarns op de klauwijzers. Tussen het sterrewiel en de zoldering was nog een tweede kamwiel op de koningsspil geplaatst, met een naar onderen gerichte gang kammen. Daarin kon het luiwerk worden ingetrokken. Vaak braken de kammen bij het luien. De molenaars Derycke maaktenh ier later een vlak wiel van (luitafel), dat een rubberen wiel op de luias kon aandrijven om de zakken op te trekken (sleepluiwerk).
Op de derde zolder stond enkel een as met vier handspaken voor het uittrekken van de klauwijzers met een reep, alvorens de stenen konden worden geopend om ze te scherpen. Hier draaide de koningsspil en op deze plaats werd ze in 1949 schuin afgezaagd.
Op de vierde zolder stond - en draaide met ijzeren ringen - op de balken van de vaste onderzetel van de molenkap de dikke, monumentale, ongeveer 2,50 meter lange eiken, doorboorde zetelkoker, die de draaibare bovenzetel van de kap draagt. In deze koker draaide de koningsspil. Een tussenconstructie van balken zorgt voor de centrering van deze zetelkoker, waarop staat gebeiteld: "GUSTAF DECONINCK/M/DEERLYCK/1890.
Deze zeer interessante zetelkapconstructie, waarbij de draaibare bovenzetel van de kap door middel van een doorboorde zetelkoker rust en draait op de vaste onderzetel van de kap, is een unicum. Dit werk werd uitgevoerd door molenmaker Gustaaf Deconinck uit Deerlijk, die aldaar - samen met zijn vader - onder meer ook het molentechnisch werk van de molen Declercq uitvoerde in 1888. De constructie in de Zwevegemse Stenen Molen is een aanpassing voor het ophogen van de romp van de molen toen de gaanderij er werd bijgebouwd. Het is een delicate structuur die goed moet worden afgeregeld. Bij de restauratie in de jaren 1990 bleef ze vooralsnog onaangeroerd, zodat ze nadien praktisch niet meer werkte.
Het vangwiel telt 52 kammen en het kroonwiel heeft 34 kammen. De koningsspil of standaard werd in 1949 afgezaagd bij de modernisering vande maalinstallaties met aanpassing op de motor. Sinds dat jaar werkte de Stenen Molen niet meer als windmolen. Tegen alle molenlogica in werd hij in 1957 naar het oosten gekeerd. In die stand was hij blijkbaar fotogenieken aan de straatkant. Anderzijds kwam er een woonwijk tot stand tussen de twee windmolens. Dat heeft te maken met de verhouding tussen de familie Vancauwenberghe (zie hiena) en Leon Leander Bekaert (zie onder Zwevegem, Mortiersmolen). Leon Bekaert was een verwoed molenliefhebber en had graag zijn woning ("kasteel") gebouwd tussen de stenen en de houten molen aan de huidige Tweemolenstraat, met lage plantengroei, zodat hij aan de ene kant de stenen en aan de andere kant de houten molen kon zien draaien. De familie Vancauwenberghe weigerde echter elke verkoop van grond aan de familie Bekaert. Tot zij in 1955 alles wel verkocht voor bouwgrond, waarop de hele wijk tussen de twee molens werd gebouwd...
Eigenaars na 1830: - voor 1834, eigenaar: a) De Kimpe Jan, notaris te Deerlijk en b) De Kimpe Fredericus, gemeenteontvanger te Zwevegem - 1836, erfenis: De Kimpe Fredericus Ghislenus, gemeenteontvanger te Zwevegem (overlijden van Jan De Kimpe) - 11.08.1844, erfenis: De Kimpe Silvia Euphrasia, zonder beroep te Zwevegem (overlijden van Fredericus De Kimpe) - 1872, huwelijk: Vancauwenberghe-De Kimpe Honoré, dokter te Anzegem - 12.04.1928, erfenis: a) Vancauwenberghe-Devos Albert Charles, geneesheer te Anzegem en b) Vancauwenberghe Charles Ivo Maria, brouwer te Tiegem (overlijden van Honoré Vancauwenberghe) - 16.07.1932, erfenis: a) Vancauwenberghe-Devos Albert Charles, de weduwe en de kinderen en b) Vancauwenberghe Charles Ivo Maria, brouwer te Tiegem (overlijden van Albert Charles Vancauwenberghe) - 19.09.1951, afstand: a) Vancauwenberghe-Devos Albert Charles, de weduwe en de kinderen (voor 1/2 volle eigendom + 1/2 naakte eigendom) en b) Vancuwenberghe Charles Ivo Maria (voor 1/2 vruchtgebruik), brouwer te Tiegem (notaris Demeulemeester) - 09.01.1955, afstand: a) Vancauwenberghe-Devos Albert Charles, de weduwe en de kinderen (voor 1/2 volle eigendom + 1/2 naakte eigendom) en b) Vancauwenberghe Albert Honoré Adolf (voor 3/8 volle eigendom + 1/8 naakte eigendom) en c) Vancauwenberghe Simonne Marie Louise (voor 1/8 volle eigendom + 1/8 naakte eigendom) (overlijden van Charles Ivo Vancauwenberghe) - 10.06.1955, verkoop: Vereniging "Les Amis de la Commission Royale des Monuments et des Sites, te Brussel (notaris Denys) - 13.03.1974, gift: Gemeente Zwevegem (notaris Denys - voor gemeen nut een geklasseerde onttakelde stenen windmolen)
Lieven DENEWET, Stefaan VROMAN & Herman HOLEMANS
Aanvullende informatie
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (92-93)(uitgegeven handschrift uit 1931). Anders is het gesteld met de Steenen Molen. Machtig gevaarte, gebouwd in 1798, een jaar later dan de Pottelberg, op denzelfden trant, dat het mij niet zou verwonderen indien het dezelfde stielmannen waren die deze twee moelns maakten. Klimt op de galerij en daar reeds hebt ge kijk over de gansche streek. Dat hier hier niets gespaard werd, bewijzen de trappen en loopers die van 't een verdiep naar 't andere leiden. Was dat alzoo, 't andere was op zijn avenante, zouden de menschen hier zeggen, dus was er op gelijkende, stemde ermee overeen. De mededinging in het bedrijf is gespannen en 't ware jammer moest zulk een schoone molen daardoor aan den hamer prijsgegeven worden.
------------------
(Persbericht). "Stenen Molen Zwevegem krijgt restauratie", in: johanrollez.eu (30.09.2014). Op maandag 29 september gaf de Zwevegemse Gemeenteraad zijn goedkeuring voor de eerste restauratiewerken aan de Stenen Molen – of Klockemolen. Op voorstel van schepen voor Erfgoed, Johan Rollez (N-VA), spendeert Zwevegem net geen €32.000 om de dakconstructie te restaureren. “In de meerjarenplanning was voorzien om de molen volledig te restaureren, volgens de regels van de kunst, in 2017 en 2018, “ aldus schepen Rollez: “maar door de stormen begin dit jaar, zien we ons genoodzaakt om een deel van de werken naar voren te schuiven. De beslissing is nu gevallen om het dak te herstellen, zodat het niet meer zal binnen regenen en we vervolgschade kunnen voorkomen.” Schepen Johan Rollez geeft toe dat de molen er nog wel een tijdje ‘lelijk’ zal bijstaan, tot de middelen vrijkomen. “Bij de voorbereiding van de begroting 2015 en de aanpassing van het meerjarenplan zullen we onderzoeken of we de volledige restauratie toch nog kunnen vervroegen, maar de voortekenen zijn niet gunstig. Ook tijdelijke maatregelen, zoals zandstralen of herschilderen, zijn uit den boze. De molen zou er dan misschien wel mooier gaan uitzien, maar zijn toestand zou er nog door verslechteren, met hogere restauratiekosten tot gevolg. Ik vraag aan de inwoners van Zwevegem om nog wat geduld te oefenen. Over enkele jaren zal de molen in zijn volle glorie hersteld zijn” Ondanks gemeenteraads- en collegebeslissingen in onder meer 2010 en 2011, is het al van 2001 geleden dat er nog relatief grote werken aan de Stenen Molen werden uitgevoerd. Het college heeft zich bij de opmaak van het meerjarenplan dan ook geëngageerd voor een grondige restauratie, en niet voor lapwerk. Het herstel van de dakconstructie wordt beschouwd als een onderhoudsdossier en komt in aanmerking voor een onderhoudspremie van de Vlaamse Overheid ten belope van 80%. Ook de volledige restauratie kan in principe worden gesubsidieerd.
"Stenen Molen verdient opknapbeurt", NVA-Zwevegem, jg. 2014, nr. 3 (oktober) Het is waar, de Stenen Molen – ook bekend als de Klockemolen – in de Avelgemstraat staat er maar zielig bij. En dat is eigenlijk nog voorzichtig uitgedrukt. Maar er is ook goed nieuws. Het gemeentebestuur heeft zich vast voorgenomen om tijdens deze legislatuur zwaar te investeren in een grondige restauratie. In 2015 wordt alvast het dak gerestaureerd, volledig volgens de regels van de kunst. De rest moet rond zijn tegen het einde van de beleidsperiode zodat de Klockemolen dan weer schittert als nieuw. Natuurlijk zouden we liever zien dat de restauratie vroeger gebeurt. Jammer genoeg gooit de eeuwige spelbreker – de financiële situatie – ook hier roet in het eten. Geen tijdelijk likje verf, wél een grondige restauratie Soms komt de vraag waarom de molen niet een voorlopig likje verf krijgt. Een terechte vraag, met een dubbel antwoord. Enerzijds is een ‘voorlopig likje verf’ niet zo eenvoudig of goedkoop op te lossen als het misschien lijkt. Anderzijds mag het ook niet van het Vlaams agentschap Onroerend Erfgoed. De slechte toestand van de molen is namelijk voor een deel te wijten aan slechte materiaalkeuzes en half werk bij vorige ingrepen. De N-VA wil graag dat de Stenen Molen zo snel mogelijk grondig en op de juiste manier wordt gerestaureerd. Alleen ziet het ernaar uit dat ‘zo snel mogelijk’ pas over enkele jaren zal zijn. In elk geval bewaakt bevoegd schepen Johan Rollez het dossier van nabij.
---------------
Gemeenteraad 29 september 2014. Goedkeuring opdracht met bepaling wijze van gunnen voor het uitvoeren van dakherstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem inclusief goedkeuring subsidieaanvraag.
Bevoegdheid Gemeentedecreet artikel 43 §2 11°.
Juridische grond - De wet overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten van 15 juni 2006 en latere wijzigingen. - De wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten en latere wijzigingen. - Het Koninklijk Besluit van 15 juli 2011 - plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren en latere wijzigingen. - Het Koninklijk Besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken en latere wijzigingen. - Ministerieel besluit van 25 juni 2013 houdende overdracht van bevoegdheid door de Minister van Landsverdediging inzake het plaatsen en uitvoeren van werken, leveringen en diensten, inzake vervreemding en diverse uitgaven. - De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen. - Het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur. - Het Gemeentedecreet van 15 juli 2005, en latere wijzigingen, meer bepaald artikels 248 tot en met 264 betreffende het bestuurlijk toezicht.
Motivering Voor het uitvoeren van dakherstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem werd door de dienst gebouwen, bestek nummer atd-gam-14-11 opgemaakt met een totale raming van 25.937,00 euro excl. btw of 31.383,77 euro incl. btw medecontractant en waarbij voorgesteld wordt deze opdracht te gunnen bij middel van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Voor deze werken wordt een onderhoudspremie van 80 % aangevraagd bij Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen. Bijgevolg zullen de richtlijnen van het subsidieagentschap moeten gevolgd worden in kader van de subsidieaanvraag.
Toelichtende nota Gemeenteraad Zwevegem, 26.02.2018. Goedkeuring ontwerp met bepaling van gunningswijze voor het uitvoeren van restauratie-en herstellingswerken aan de Klockemolen Zwevegem. In het financieel meerjarenbeleidsplan staan de restauratie – en herstellingswerken aan de Klockemolen in Zwevegem op het programma. De ontwerper Erfgoed Advies Groen maakte een bestek op. Aan de gemeenteraad wordt goedkeuring gevraagd voor 4 opdrachten, met het oog op het vlot verkrijgen van erfgoedpremies volgens de standaardprocedure bij Onroerend Erfgoed. De ramingen bedragen : - werken 2017 exterieur: 26.152,04 euro excl. btw - werken 2017 interieur: 25.351,46 euro excl. btw - werken 2018 exterieur: 26.505,91 euro excl. btw - werken 2018 interieur: 26.007,00 euro excl. btw In totaal worden de opdrachten geraamd op 104.016,41 euro excl. btw of 125.859.85 euro incl. btw. Inzake de uitvoering van de restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen zijn voor de werken 2017 exterieur en interieur de erfgoedpremie al aangevraagd bij Onroerend Erfgoed. Voor de werken 2018 exterieur en interieur zal de erfgoedpremie worden aangevraagd in het voorjaar 2018. Voor dit dossier is een premie te verwachten van 80 % van het bedrag. Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld deze opdracht te gunnen bij middel van onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.
-----------
Verslag Gemeenteraad Zwevegem, 26.02.2018.
7. Goedkeuring ontwerp met bepaling van gunningswijze voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen Zwevegem.
Bevoegdheid Gemeentedecreet artikel 43 §2 11°.
Juridische grond - De wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten en latere wijzigingen. - De wet van 17 juni 2016 betreffende overheidsopdrachten en latere wijzigingen. - Het Koninklijk Besluit van 18 april 2017 betreffende plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren en latere wijzigingen. - Het Koninklijk Besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken en latere wijzigingen. - Ministerieel besluit van 25 juni 2013 houdende overdracht van bevoegdheid door de Minister van Landsverdediging inzake het plaatsen en uitvoeren van werken, leveringen en diensten, inzake vervreemding en diverse uitgaven. - De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen. - Het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur. - Het Gemeentedecreet van 15 juli 2005, en latere wijzigingen, meer bepaald artikels 248 tot en met 264 betreffende het bestuurlijk toezicht. - Besluit van de gemeenteraad van 25 april 2016 betreffende principiële goedkeuring met vaststelling wijze van gunnen voor het opmaken van een ontwerp voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem met een totale raming van < 85.000,00 euro, afhankelijk van de latere besprekingen en keuzes en waarbij beslist werd deze opdracht te gunnen bij middel van onderhandelingsprocedure, conform opdrachtdocumenten pr-lro-16-02. - Besluit van het college van burgemeester en schepenen van 18 mei 2016 betreffende goedkeuring lijst van aan te schrijven ontwerpers voor het opmaken van een ontwerp voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem. - Besluit van het college van burgemeester en schepenen van 28 september 2016 betreffende goedkeuring aanstelling van de ontwerper voor het opmaken van een ontwerp voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen Zwevegem, zijnde Erfgoed Advies Groen BV, Molenstraat 25 te 3417 HR Montfoort, Nederland, tegen een ereloonpercentage van 10,50 % van de kostprijs van de werken en met de hoogste score voor de gunningscriteria van 95 %.
Verwijzingsdocumenten Bestek en raming 2017 exterieur en interieur. Bestek en raming 2018 exterieur en interieur.
Motivering Het financieel meerjarenbeleidsplan voorziet het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen in Zwevegem. Voor deze opdracht werd door de ontwerper Erfgoed Advies Groen, bestek 117002 opgemaakt. Heden wordt de goedkeuring gevraagd voor 4 opdrachten in functie van een vlotte verkrijging van de erfgoedpremies volgens de standaardprocedure bij Onroerend Erfgoed. De ramingen bedragen: - werken 2017 exterieur: 26.152,04 euro excl. btw - werken 2017 interieur: 25.351,46 euro excl. btw - werken 2018 exterieur: 26.505,91 euro excl. btw - werken 2018 interieur: 26.007,00 euro excl. btw Totaal = 104.016,41 euro excl. btw en waarbij voorgesteld wordt deze opdracht te gunnen bij middel van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Voor het uitvoeren van deze restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen werden voor de werken 2017 exterieur en interieur de erfgoedpremie reeds aangevraagd bij Onroerend Erfgoed. Voor de werken 2018 exterieur en interieur zal de erfgoedpremie aangevraagd worden in voorjaar 2018. Voor dit dossier is een premie te verwachten van 80 % van het bedrag.
2018 en later IE-OB 072002 228007 AC 6.6.1.05 125.859,85 euro
Gunningsprocedure Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.
BESLUIT EENPARIG
Artikel 1 Goedkeuring wordt verleend aan het ontwerp voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen Zwevegem, conform bestek 117002, opgemaakt door de ontwerper Erfgoed Advies Groen uit Montfoort, Nederland met een totale raming van 104.016,41 euro excl. btw of 125.859,85 euro incl. 21 % btw verlegd. Artikel 2 Deze opdracht wordt gegund bij middel van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Artikel 3 De nodige kredieten worden aangewezen onder budgetsleutel IE-OB – BI 072002 – AR 228007 – AC 6.6.1.05 van het budget 2018 en later. Artikel 4 De ontwerper en Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen worden in kennis gesteld van dit besluit.
-------
Jakob Vermandere, "Beheersplan voor beschermde monumenten", leiedal.be (06.03.2017). Bij het beheer van onroerend erfgoed is het belangrijk na te denken over de ambities op langere termijn. Die kan je concretiseren in een beheersplan, een document waarin je onder meer vastlegt welke werkzaamheden waar en wanneer nodig zijn voor een beschermd goed. Een beheersplan omvat: de identificatie en afbakening van de site een historische nota de inventarisatie van erfgoedelementen de beschrijving van de erfgoedwaarden de visie op het toekomstig beheer de opsomming en verantwoording van de beheersmaatregelen een voorstel van opvolging en evaluatie De IOED Leiedal maakt beheersplannen op in opdracht voor lokale besturen. Zo maakt de IOED onder andere beheersplannen op voor het Stationsgebouw in Avelgem, de Stokerijkmolen in Kuurne, de Vestingen in Menen, en de Transfosite en de Klockemolen in Zwevegem.
Jakob Vermandere, "Beheersplan Stenen Molen (Klockemolen) Zwevegem goedgekeurd", leiedal.be (07.03.2018). Het agentschap Onroerend Erfgoed heeft het beheersplan van de Zwevegemse Stenen Molen (Klockemolen) goedgekeurd. In dat plan worden de ambities voor de molen op langere termijn uiteengezet. Op 23 december 2016 diende Zwevegem de definitieve versie van het beheersplan in, intussen maakte het agentschap Onroerend Erfgoed bekend dat ze dit goedkeurt. Dankzij de goedkeuring kan de gemeente een erfgoedpremie (80%) aanvragen voor de restauratie van de windmolen. Het goedgekeurde beheersplan blijft 20 jaar geldig. De goedkeuring van het beheersplan is het resultaat van een goede samenwerking tussen de gemeentelijke diensten van Zwevegem, het gemeentebestuur, de intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst Leiedal, de Commissie Bouwkundig Erfgoed en het agentschap Onroerend Erfgoed.
"Adriaens Molenbouw restaureert Stenen Molen", Bouwkroniek, 08.04.2019. Foto: Gemeente Zwevegem. De firma Adriaens Molenbouw restaureert de Stenen Molen, ook Klockemolen genoemd, in Zwevegem onder de leiding van architect Paul Groen. De restauratie is een lang en complex verhaal. De Stenen Molen is een merkpunt bij het binnenrijden van het centrum van Zwevegem, komende uit de richting van Avelgem of van de Bellegemstraat. Hij werd gebouwd in 1798 en is sinds 1974 eigendom van de gemeente Zwevegem. Sinds 1942 is hij beschermd als monument. De molen wordt in ere hersteld en volledig gerestaureerd. Deze werkzaamheden omvatten de demontage en montage van het wiekenkruis, kap, kruiwerk en staart, het aanbrengen van een nieuwe eiken spruit, het aanbrengen van een nieuwe voor- en achterbaard, overige herstelwerken aan de kap, het polymeer-chemisch herstellen van balken, het aanbrengen van een nieuwe staart en zwepen, inclusief trek- en galghout, overige werkzaamheden aan de staart, het herstel van de gaanderijhek, het schilderen van de staart en kap, het herstellen van de bovenas en het herstellen van de bonkelaar. Deze werken vormen de eerste fase. Een herbestemming van de ruimtes is nog niet voor morgen. Burgemeester van Zwevegem Marc Doutreluingne, bevoegd voor Onroerend erfgoed, is bijzonder blij dat de sedert lang gewenste restauratiewerken eindelijk kunnen aangevat worden. “Dit zal wellicht voor enige visuele en ook praktische hinder zorgen, maar de lusten voor het oog van de Zwevegemnaar en onze bezoekers zullen des te groter zijn. Hopelijk kunnen de restauratiewerken voltooid worden binnen de vooropgestelde termijn van maximaal 80 werkdagen, zijnde zo mogelijk nog net vóór de jaarlijkse vakantieperiode”, kijkt de burgemeester vooruit. ------------------- Toelichtende nota gemeenteraad 25 januari 2021, pagina 3
7. Goedkeuring opdracht en wijze van gunnen voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem. Naar aanleiding van de nieuwe reglementering binnen het agentschap onroerend erfgoed zijn de dossiers gewijzigd voor de Klockemolen. In de nieuwe regelgeving op de erfgoedpremies verhoogt het maximum bedrag van werken die recht hebben op een erfgoedpremie volgens de standaardprocedure van 25.000 euro tot maar liefst 250.000 euro. Je kan jaarlijks één erfgoedpremie voor onderhoudswerken aanvragen binnen een vijfjaarlijks budget van 500.000 euro. De vroegere restauratiedossiers worden gewijzigd naar ‘open oproepen’. Fase 3 en 4 van de restauratiewerken zal niet via 2 standaardprocedures lopen; het dossier wordt opgesplitst in 2 dossiers van 250.000 euro. Via de standaardprocedure bij Onroerend Erfgoed kunnen we 60% van het totale bedrag met een maximum van 250.000,00 euro ontvangen. 1 dossier dit jaar en 1 dossier volgend jaar. De resterende werken zullen dan in een derde dossier worden uitgewerkt worden, na een periode van 5 jaar. Er mag maximum op 5 jaar een bedrag van 500.000 euro worden aangevraagd via standaardprocedure. De ontwerper heeft de dossiers aangepast in het kader van deze nieuwe regelgeving. In het nieuwe dossier zijn onderstaande werken opgenomen: - Metselwerkherstel inclusief kaleien, binnen en buiten, boven de galerij. - Hiervoor zal uiteraard een veilige stelling gebouwd moeten worden. - Slopen van het plafond op de begane grond van de molen, zodat deze geïnspecteerd kan worden met het oog op een volgende premie-aanvraag. Dit om onaangename verrassingen bij een volgende ronde te voorkomen. - Herstellen en conserveren van de poutrellen van de maal- en steenzolder in de molen. - Herstellen en schilderen van alle kozijnen en ramen in de onderbouw en de molen. Deze werkzaamheden zijn dringend om verdere schade aan deze onderdelen te voorkomen. - De dag van de gaanderijdeur wordt weer open gemaakt en van een deur voorzien. - Schilderen van de ijzerwerken van de romp boven de gaanderij. Voor deze opdracht werd door de ontwerper Erfgoed Advies Groen een bestek opgemaakt, met een raming van 206.611,57 euro excl. btw of 250.000,00 euro incl. btw. Er wordt voorgesteld deze opdracht te gunnen bij middel van openbare procedure.
Besluitenlijst van de gemeenteraad van 25 januari 2021. Besluitenlijst van de gemeenteraad van Onderwerp 7. - Goedkeuring opdracht en wijze van gunnen voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem. BESLUIT Stemming EENPARIG De gemeenteraad verleent goedkeuring aan de opdracht en wijze van gunnen voor het uitvoeren van restauratie- en herstellingswerken aan de Klockemolen te Zwevegem. De gemeenteraad geeft opdracht aan de dienst gebouwen om een totaaloverzicht te bezorgen aan de raadsleden van de reeds gemaakte en toekomstig geraamde kosten.
Zwevegem. Vergadering van de gemeenteraad op 27 februari 2023. Raadslid Stefaan Bonte neemt terug deel aan de vergadering vanaf de behandeling van agendapunt 5. Onderwerp 5. - Goedkeuring opdracht en gunningswijze voor de opdracht restauratie- en herstellingswerken Klockemolen - Fase 4 - molenwerk, te Zwevegem. BESLUIT Stemming EENPARIG De gemeenteraad verleent goedkeuring aan de opdracht en gunningswijze voor de opdracht tot restauratie- en herstellingswerken van de Klockemolen - Fase 4 - molenwerk 1, te Zwevegem.
Literatuur
Archieven en landkaarten - Atlas der Buutwegen (ca. 1844) - Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) - Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)
Gedrukte bronnen - "De Gulden Spore, katholijk Zondagblad van Kortrijk", zondag 13 november 1898 en zondag 27 november 1898.
Werken - Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (92-93)(uitgegeven handschrift uit 1931). - Chr. Devyt, "Westvlaamse windmolens. Inventaris volgens de toestand op 1 januari 1965", Brugge, 1966, p. 123. - -Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 432-433 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9). - Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z , Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005. - Jeroen Cornilly, "Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel 1. Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roeselare, Tielt", Brugge, 2001, p. 241. - Jaak Bataille, Hubert Demeulenaere, Stefaan Vroman & Jan Deloof, "Onze molens nu en toen. Heestert, Moen, Otegem, Sint-Denijs en Zwevegem", Zwevegem, 1994, p. 29-41. - Pol Vanneste & Lieven Denewet, "De gerestaureerde Klockemolen van Zwevegem", in: Molenecho's, XX, 1992, p. 64-73. - Stefaan Vroman, "De stenen molen van Zwevegem: meer steen dan molen", in: Molenecho's, XXIII, 1995, p. 20-27. - Stefaan Vroman, "Voorlopige restauratiewerken aan de Stenen Molen te Zwevegem in 1980: een geldverkwisting", in: Molenecho's, X, 1982, p. 188. - V. Ovaere, "Sprokkelingen uit Zwevegem's verleden", I-II, Zwevegem, 1968. - S. Vanhuysse, "Oud Sweveghem", Zwevegem, 1976. - R. Witdouck, "Onze Zwevegemse molens vroeger en nu" in: Biekorf, 95, 1995, nr. 3, p. 268-276. - De Craeke Frank & Denewet Lieven, "Actueel West-Vlaams molennieuws, voorjaar 2018", in: West-Vlaams Molenblad, jg. 34, 2018, 1, p. 4-8 (8).
Persberichten
- WBK, "Stenen Molen", Het Nieuwsblad, 28.10.2010. - Geert Vanhessche, "Stenen Molen krijgt opknapbeurt", in: Het Wekelijks Nieuws, ed. Gaver, 29.10.2010. - GJZ, "'Vlak' in de Stenen Molen", Het Wekelijks Nieuws, 18.10.2013. - "Stenen Molen Zwevegem krijgt restauratie", in: johanrollez.eu (30.09.2014). - Persbericht Gemeente Zwevegem, "Restauratie Stenen Molen Zwevegem", oktober 2014. - (Geert Vanhessche), "Dak Stenen Molen wordt hersteld", Het Wekelijks Nieuws, 03.10.2014. - LPS, "Gemeente hersteld dak molen", Het Laatste Nieuws, 01.10.2014. - "Stenen Molen verdient opknapbeurt", NVA-Zwevegem, jg. 2014, nr. 3 (oktober) - Nico Speleers , “Zwevegem. Storm beschadigt Stenen Molen. Molen zou vanaf volgende maand worden gerenoveerd”, Het Nieuwsblad, 08.02.2016. LSI, “Storm beschadigt Stenen Molen”, Het Laatste Nieuws, 09.02.2016. - GJZ, "Zwevegem. Avelgemstraat nacht lang afgesloten wegens stormschade molen", KW - ed. Kortrijks Handelsblad / Leie / Gaver, 12.02.2016. - SR, "Zwevegem. Klockemolen krijgt eindelijk opknapbeurt", Het Nieuwsblad, 14.04.2016. - Marc Desloovere, “Toch tussentijdse opfrisbeurt voor stenen molen”, s-p-a.be (sp.a nationaal, geplaatst op Zwevegem, 2016) - Eva, “Bestuur helpt zelf mee met renovatie van Stenen Molen”, Het Nieuwsblad, 19.04.2016. - LPS, “Stenen Molen wordt in ere hersteld”, Het Laatste Nieuws, 20.04.2016. - "Opknapbeurt Stenen Molen", KW-Kortrijksch Handelsblad, 29.04.2016. - LPS, "Restauratie molen kost 500.000 euro", Het Laatste Nieuws, 20.06.2017. - Lieven Mathys, "Daar bij die molen...", KW, 06.12.2017. - Jakob Vermandere, "Beheersplan voor beschermde monumenten", leiedal.be (06.03.2017). - Jakob Vermandere, "Beheersplan Stenen Molen (Klockemolen) Zwevegem goedgekeurd", leiedal.be (08.03.2018) - Geert Vanhessche, "Klockemolen wordt nog dit jaar onder handen genomen", KW, editie Kortrijk-Menen, 02.03.2018. - Redactie KW, "Restauratie Stenen Molen in Zwevegem eindelijk van start", KW, 26.03.2019. - Maaike Tijssens, "Restauratie Stenen Molen in Zwevegem gestart", radio2.be, 26.03.2019/ - Marc Doutreluigne, "Persbericht. Restauratie aan de Stenen Molen van Zwevegem zijn gestart", drk.be (Digitale Radio Kortrijk), 26.03.2019. - "Adriaens Molenbouw restaureert Stenen Molen", Bouwkroniek, 08.04.2019. - “Stenen Molen van Zwevegem heeft kap terug”, Krant van West-Vlaanderen, 05.02.2020. - Joyce Mesdag, “135.000 euro voor restauratie Klockemolen”, Het Laatste Nieuws, 26.02.2020. - Geert Vanhessche, “Restauratie De Klockemolen opgesplitst in twee dossiers. “Vertienvoudiging erfgoedpremie”. Krant van West-Vlaanderen, 29.01.2021, p. 42. - Bas De Wilde, "Restauratie Klockemolen niet afgewerkt deze bestuursperiode: 'Boven budget'", Het Nieuwsblad, 28.02.2023.
Mailberichten John Verpaalen, Roosendaal, 08.07.2012.
Overige foto's
Foto: Geert Maelbrancke, Roeselare, 27.07.2011
Prentkaart Lub, jaren 1930 (coll. R. Van Ryckeghem, Koolkerke)
Zwevegem, West-Vlaanderen